Een ritje met de Chicken Bus

Ik kijk er sinds mijn aankomst in Guatemala al naar uit: een ritje met de Chicken Bus. We hebben hier eerder vanaf gezien, omdat we verhalen hadden gehoord dat deze nogal eens overvallen werden en we dit niet wilden riskeren. Maar vanochtend toen we op pad gingen naar een waterpretpark was het moment dan daar; en ik had er zin in. 

Na om 7 uur 's ochtends ons voor de taalschool te hebben verzameld, liepen we voor 30 minuten achter onze begeleidster aan tot we aankwamen bij een straathoek als alle andere. Het enige verschil was dat er hier een groepje mensen stond te wachten. Blijkbaar was dit de officieuze halte van een 'Chicken Bus'. 

De bus stopte een aantal seconden voor onze neus, terwijl er een man schreeuwend op ons af kwam lopen. Blijkbaar het sein voor onze begeleidster om ons met enige haast de bus in te jagen. In minder dan 10 seconden waren we alweer aan het rijden. Elke 'Chicken Bus' wordt bemand door twee personen. De buschauffeur en wat ik noem 'de fixer'. De fixer schreeuwt bij elke halte de bestemming naar de mensen die staan te wachten, kijkt je nog een diep in de ogen aan of je echt niet mee moet, sjort de bagage het dak op en wurmt zich door de overvolle bus heen om het geld te innen.

Wanneer wij ons op de niet eens zo oncomfortabele leren bankje hebben gesetteld en we al een tijdje rijden (of eerder hobbelen, gezien het op sommige stukken abnormale hoge aantal drempels en de staat van de meeste wegen buiten de stad), opent de fixer ineens de twee klapdeuren in de achterwand (het is, zoals gezegd, zo'n oude Amerikaanse schoolbus) en schuift een rieten mand door het gangpad. Een oud mannetje komt er achteraan. Blijkbaar heeft deze bus twee ingangen. De deuren gaan dicht en onze fixer sprint om de bus heen en springt soepel naar binnen terwijl de bus alweer aan het rijden is. 

Gedurende de rit staan we om voor mij onverklaarbare redenen soms 10 minuten stil. Dit is voor een paar vrouwen de gelegenheid om met snoep, sandwiches en fruit door de bus te lopen en om te proberen ons dingen te verkopen. Als we weer op weg zijn, probeer ik wat te slapen, maar dit blijkt hier niet de beste plek voor te zijn. Wanneer we na een krap uurtje bij onze bestemming aankomen, springen we uit de bus bang dat hij voor we allemaal zijn uitgestapt weer zal wegrijden en het wordt me meteen duidelijk waar die vieze geur die je door de hele stad ruikt vandaan komt. Een wolk roetzwarte rook walmt door de groep, wanneer de bus wegrijdt.

De terugweg is nog weer een nieuwe ervaring. Alsof we uren achterlopen op schema komt een man naar ons toe gerend. 'Xela! Xela!', roept hij. We worden de trap haast opgetakeld en daar zit in z'n sweatertje breed glimlachend de de buschauffeur. Het beeld van een chauffeur in een grijs U-OV outfit schiet even door mijn hoofd, een wereld van verschil. Het contrast wordt nog groter als blijkt dat voorin deze gepimpte "party bus" een scherm (zie foto's) hangt waarop de bus chauffeur zijn persoonlijke reggaeton-playlist (dit is géén reggae) afspeelt. Achterin zitten twee harde speakers aan de wand bevestigd die luid de muziek, verstaanbaar voor de hele bus, produceren. Een meisje van een jaar of 12 en de man van 70 die naast mij zit, kijken gebiologeerd naar het scherm hoe een schaars geklede vrouw met haar heupen schudt. Naast het scherm hangen Teigetje en Iejoor te bungelen.

Ik ken inmiddels bijna het hele repertoire van Daddy Yankee wanneer het voller en voller in de bus begint te worden. Toen we instapten was er nog zitplek, maar een half uurtje later stroomt ook het gangpad vol. De bankjes voor twee personen worden bankjes voor tweeëneenhalf persoon; Daddy Yankee raakt uit zicht. De bus is inmiddels beter gevuld dan de voormalige Bus 12 in Utrecht in de spits, maar hier klaagt niemand er om. Als de fixer (een jongen van ongeveer 16) zich een weg door de bus probeert te wurmen, worden de bankjes bankjes voor 3 personen. Een beetje geklauter erbij en hij weet zich door het gangpad te wurmen en het geld te innen. Ik heb geteld: bijna 60 mensen in één bus. Wat mij betreft een wonder, maar hier lijkt het een normale zondagmiddag.

Elke chicken bus is gepimpt, met schermpjes, met boxjes, en met lichtjes. Wat er uit de boxjes komt, is de keuze van de buschauffeur. Reggaeton of Guatemalteekse smartlappen; het kan allemaal. Sommige bussen hebben een normaal bordje met de bestemming, bij sommige glijdt de bestemming zoals op een kermisattractie over het elektrische bord. Volgens een documentaire worden gewoonlijk meerdere bussen gefinancierd door één baas. Die pimpt de bus naar eigen lust, en het schijnt (geen idee of dit waar is, maar het klinkt aannemelijk) een erekwestie te zijn; een wedstrijd wie de allermooiste bus heeft. Om deze reden ziet elke bus er net iets anders uit.

Dit openbaar vervoer (in zoverre je het openbaar kunt noemen) kun je gerust de exacte tegenpool van het OV in Nederland noemen en is misschien wel een goed voorbeeld van hoe de dingen hier geregeld worden: zonder efficiëntie, punctualiteit, duidelijkheid (althans voor mij), reizigersgemak en waarschijnlijk zeker niet beter voor het milieu. Niet eentonig en professioneel, maar lekker gepimpt alsof het altijd kerstmis is en naar gelieve van de baas en buschauffeur. Geen kaartje of OV-chipkaart, maar een persoon die het geld bij je komt ophalen. Geen reisinfo op het scherm, maar muziek of een film en de informatie gewoon door de bus heen schreeuwen. De bussen rijden wel een bepaalde route, maar ik vraag me af of het centraal geregeld wordt. Maar zo lang het gaat, gaat het prima. En: dit maakt de reis wel een stuk vermakelijker.